Тақырып 4. Дене шынықтыру мен спорт қызметтері нарығының дамуы және оның ерекшеліктері

Дене шынықтыру мен спорт қызметтері нарығының мынадай ерекшеліктері бар.

ДШ мен С қызметтерін тұтыну адамның материалдық қажеттіліктерінен гөрі рухани, зияткерлік қажеттіліктерін қанағаттандырады, оның қалыпты тіршілік әрекетін сақтауына себін тигізеді.

Нарықтың келесі бұл ерекшелігі, ДШ мен С саласының негізінен, әсіресе біздің елімізде, коммерциялық емес (нонпрофитті) әрекет болып табылатынына байланысты. Ақша бұл жерде коммерциядан емес, мемлекеттік қаржыны, қоғамдық және қайырымдылық ұйымдардың, түрлі қоғамдық қорлар мен демеушілердің қаржысын тартудан пайда болады.

Бірқатар жағдайларда тұтынатын қызметтердің ақысын тұтынушылардың өздері емес, ішінара олардың ата-аналары төлейді, немесе қызметтер бюджеттік қорлар, қайырымдылық қорлар, демеушілер қаражаты есебінен төленеді.

Денсаулық сақтау, білім беру, әлеуметтік және зейнеақымен қамсыздандыру сияқты әлеуметтік салалардағыдай, ДШ мен С-тағы тиісті қызметтер өндірісі мен оларды тұтыну үдерісіне мемлекет белсенді араласады.

Мемлекет араласуының негізгі себептері:

  1. Әлемдік экономика тәжірибесі әлеуметтік-мәдени қызметтердің еркін нарығы негізінде «толық емес» нарық жағдайын көрсетеді. «Толық емес нарық» жағдайы дегеніміз әлеуметтік – мәдени қызметтер халықтың ең ауқатты бөлігіне ғана жеткілікті дәрежеде қолжетімді болып, ал халықтың басым бөлігінде мұндай мүмкіндік болмайтын жағдай. Мемлекеттік реттеудің көмегімен ДШ мен С саласында «толық емес» нарық проблемасын жоюға болады.
  2. ДШ мен С саласында едәуір нарықтық емес сектор бар. Оған қосымша білім мекемелері (БЖСМ, ДБЖСТМ, ОРАБЖМ, ЖСШМ және т.б. дене шынықтыру-спорт мекемелері) жатады. Сондай-ақ техникумдар, колледждер, институттар, спорт клубтары және т.б. Осы мекемелер бұл салада басым орын алады.
  3. Негізгі мақсаты - жеке тұлғалардың, әлеуметтік институттар мен тұтас қоғамның қалыпты тіршілік әрекетін қамтамасыз ету болғандықтан, мемлекет, «Дене шынықтыру мен спорт» саласының іс-әрекетін реттей отырып, табыстарына қарамастан, халықтың барлық топтарына дене шынықтыру – спорт қызметтерінің қолжетімділігін қамтамасыз етуге тырысады.